بحران آب و فصل تابستان
چطور در شرایط کمآبی کشور از استخر استفاده کنیم؟
کمبود آب در بسیاری از مناطق جهان به مسئله‌ای روزمره تبدیل شده است. کشور ما نیز با الگوی بارش نامنظم و مصرف بی‌رویهٔ منابع زیرزمینی با چالش‌های جدی در مدیریت آب روبه‌روست. هنگامی که صحبت از صرفه‌جویی در آب می‌شود، ممکن است استخرها به عنوان نمونه‌ای از مصرف تجملی به نظر برسند، اما واقعیت این است که یک استخر خانگی یا عمومی می‌تواند با مدیریت مناسب و تجهیزات بهینه به بخشی از راه‌حل تبدیل شود نه مشکل. آب‌نماها و استخرها نه تنها فرصتی برای ورزش و آسایش فراهم می‌کنند، بلکه در روزهای گرم تابستان امکان استفادهٔ بهینه از فضاهای شهری را فراهم می‌سازند. هدف از این مطلب، ارائهٔ راهکارهایی برای بهره‌برداری مسئولانه از استخر در شرایط کمآبی و معرفی فناوری‌های جدیدی است که می‌تواند مصرف آب را به حداقل برساند.
دسترسی سریع
وضعیت منابع آب و جایگاه استخرها
بارندگی سالانهٔ ایران در قیاس با متوسط جهانی پایین است و توزیع نامناسب باران نیز مدیریت منابع را دشوارتر می‌کند. در بسیاری از مناطق کشور، آب‌های سطحی با کاهش شدید روبه‌رو است و برداشت بی‌رویهٔ آب‌های زیرزمینی به افت شدید سطح سفره‌های آب منجر شده است. در چنین شرایطی هرگونه مصرف آب باید هدفمند و حساب‌شده باشد. از طرفی، نباید نقش مثبت استخرها در جامعه نادیده گرفته شود. استخرها امکان ورزش، تفریح و ارتباط اجتماعی را فراهم می‌کنند و بسیاری از خانواده‌ها و باشگاه‌ها برای سلامت جسمی و روانی به آن‌ها نیاز دارند. بنابراین راهکار این نیست که به طور کامل از استخر صرف‌نظر کنیم، بلکه باید با روش‌های علمی هدررفت را کاهش دهیم و بهره‌وری را افزایش دهیم. سازمان‌های متخصص مانند انجمن استخر و وان آب گرم آمریکا با اشاره به تجربه‌ای که از مناطق خشک دارند، معتقدند که ممنوعیت ساخت یا پر کردن استخر غالباً اثری ناچیز بر صرفه‌جویی دارد و تکیه بر آموزش و مدیریت صحیح مؤثرتر است.
فواید جسمی و روانی استخر
استخرها تنها برای لذت و تفریح نیستند. شنا و ورزش‌های آبی از جمله بهترین گزینه‌ها برای تقویت سیستم قلبی–عروقی، افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش فشار بر مفاصل هستند. بسیاری از پزشکان برای توان‌بخشی بیماران یا افرادی که به علت بیماری‌های مزمن نمی‌توانند ورزش‌های پرفشار انجام دهند، شنا را پیشنهاد می‌کنند. از سوی دیگر، محیط آرام و آرامش‌بخش استخر باعث کاهش اضطراب و افزایش شادابی می‌شود. خانواده‌ها با گردهمایی در کنار آب و انجام فعالیت‌های مشترک، تجربهٔ اجتماعی متفاوتی دارند. بنابراین در شرایط کمآبی، حذف استخر به معنای محروم کردن جامعه از یک بستر سلامت‌محور و شادی‌آفرین است. راهکار منطقی، ایجاد توازن میان حفظ این امکانات و کاهش مصرف آب است.
مدیریت تبخیر استخر و کاهش هدررفت آب
بزرگ‌ترین عامل هدررفت آب در استخرها تبخیر است. براساس گزارش سازمان آب «درهٔ سانتا کلارا» در آمریکا، تبخیر می‌تواند سالانه ۱۲ تا ۳۱ هزار گالن (تقریباً ۴۵ تا ۱۱۷ هزار لیتر) آب را از یک استخر بدون پوشش به هدر بدهد. در مناطق گرم‌وخشک مانند جنوب و مرکز ایران، این میزان حتی می‌تواند بیشتر باشد. راهکار ساده و مؤثر، استفاده از پوشش استخر است. پوشش‌های استاندارد قادرند تا ۹۵ درصد تبخیر را کاهش دهند. به بیان دیگر، با صرف هزینه‌ای نسبتاً اندک برای خرید یک پوشش مناسب، می‌توان چندین هزار لیتر آب را در طول سال صرفه‌جویی کرد. علاوه بر این، پوشش‌ها مانع ورود گردوغبار و برگ‌ها به داخل استخر می‌شوند، که در نتیجه نیاز به شست‌وشو و تعویض آب کاهش می‌یابد و مصرف مواد شیمیایی نیز کمتر خواهد شد. این پوشش‌ها در انواع مختلف پارچه‌ای، حبابی، مکانیکی و حتی خودکار عرضه می‌شوند. مجموعه «اقیانوس آبی» پوشش‌های جدیدی عرضه می‌کند که علاوه بر کاهش تبخیر، در به دام انداختن گرما نیز عملکردی عالی دارند و می‌توانند هزینه‌های گرمایش آب را کم کنند.
نصب بادگیر یا استفاده از حصارهای طبیعی نیز می‌تواند میزان تبخیر را کاهش دهد. وبگاه Natare تأکید می‌کند که کاشت بوته‌ها و نصب نرده‌های مناسب در اطراف استخر باعث کاهش سرعت باد و کاهش تبخیر می‌شود. این روش‌ها علاوه بر زیباسازی فضای سبز اطراف استخر، نقش محافظتی در برابر گردوخاک و باد دارند. اگر استخر در فضایی کاملاً باز قرار دارد، ایجاد سایبان یا پوشش موقت هنگام تابش مستقیم خورشید نیز مفید خواهد بود. کاهش دمای آب به ویژه در استخرهای مجهز به سیستم گرمایش، می‌تواند سرعت تبخیر را پایین بیاورد؛ این وبلاگ پیشنهاد می‌کند که در فصل‌های گرم، دمای آب پایین‌تر نگه داشته شود.
واقعیت این است که یک استخر خانگی یا عمومی می‌تواند با مدیریت مناسب و تجهیزات بهینه به بخشی از راه‌حل تبدیل شود نه مشکل.
نشتی آب استخر و نگهداری تجهیزات
نشتی پنهان یکی از عامل‌های مهم هدررفت است که بسیاری از مالکان از آن بی‌خبرند. برآوردها نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد استخرها ممکن است دچار نشتی باشند که بدون بررسی، هزاران لیتر آب هدر می‌رود. متأسفانه اتصالات خودکار پرکن آب این موضوع را پنهان می‌کنند و بسیاری از مالکان متوجه کاهش سطح آب نمی‌شوند. نشتی ممکن است به دلیل سوراخ، ترک یا مشکل در لوله‌کشی باشد و هم در استخرهای قدیمی و هم در ساخت‌وسازهای جدید رخ می‌دهد.
برای تشخیص سریع، آزمون سطل یا «آزمون چک کردن نشت» توصیه می‌شود. این آزمون را سازمان آب شهر «Mesa» در ایالات متحده تشریح کرده است: ابتدا شیر خودکار پرکن را می‌بندید، سپس یک سطل را روی پلهٔ اول استخر قرار می‌دهید و آن را تا لبهٔ آب استخر پر می‌کنید. روی دیوارهٔ بیرونی سطل و بدنهٔ استخر علامت‌گذاری می‌کنید و بعد از ۲ تا ۳ روز سطح آب در سطل و استخر را مقایسه می‌کنید. اگر سطح آب استخر بیش از سطح آب در سطل کاهش یافته باشد، احتمال نشتی وجود دارد. در مراحل بعدی، می‌توان این آزمایش را با روشن و خاموش کردن پمپ تکرار کرد تا مشخص شود نشتی در سیستم لوله‌کشی است یا بدنه. در صورت اثبات نشتی، بهتر است از خدمات حرفه‌ای استفاده شود؛ برخی از شرکت‌ها از فناوری‌هایی مانند سونار، ترموگرافی مادون قرمز یا اولتراسوند برای تعیین مکان دقیق نشتی بهره می‌برند.
علائم دیگری مانند ایجاد لکه‌های مرطوب اطراف استخر، بروز حباب در سطح آب، یا کاهش سریع غلظت کلر نیز می‌تواند نشانهٔ وجود نشتی باشد. در صورت تشخیص سریع، می‌توان با هزینه‌ای کمتر، تعمیرات انجام داد و از هدررفت بیشتر جلوگیری کرد. همچنین بررسی دوره‌ای اتصالات، شیرها و پمپ‌ها و تعویض قطعات فرسوده، بخشی از نگهداری ضروری است که در کاهش مصرف آب تأثیر مستقیم دارد.
کاهش هدررفت ناشی سر ریز آب استخر
بسیاری از استخرها به‌طور غیرضروری بیش از حد پر می‌شوند، و این امر هنگام ورود شناگران باعث سرریز و هدررفت آب می‌شود. آژانس «Desert Water» توصیه می‌کند که سطح آب را حدود ۱۵ سانتی‌متر زیر لبهٔ استخر نگه دارید تا هنگام شنا یا بازی آب سرریز نشود. همچنین یکی از راهکارهای ساده اما مهم برای صرفه‌جویی، تشویق شناگران به کاهش فعالیت‌هایی است که منجر به پاشیده شدن آب می‌شود. وبگاه Natare نیز پیشنهاد می‌دهد که سطح آب تا یک اینچ بالاتر از لبهٔ کاشی پایین نگه داشته شود و کاربران را نسبت به ضرورت حفظ آب آگاه کرد.
بازی‌های پرتحرک و شیرجه‌های متعدد نیز می‌تواند به هدررفت زیاد آب منجر شود. با طراحی برنامه‌های آموزشی و نصب تابلوهای هشداردهنده، می‌توان کاربران را به رفتار مسئولانه تشویق کرد. در استخرهای عمومی، استفاده از پله و نردبان مناسب، تا حدی از ورود ناگهانی و ایجاد موج‌های بزرگ جلوگیری می‌کند. بهره‌گیری از روش‌های سرگرمی جایگزین مانند بازی‌های نرم و تمرین‌های بدنی نیز می‌تواند فضای استخر را شاداب نگه دارد و از هدررفت جلوگیری کند.
مدیریت فیلتر، بک واش و باز مصرف از آب
فیلترها نقش اساسی در حفظ شفافیت و سلامت آب ایفا می‌کنند، اما شستشوی معکوس آن‌ها معمولاً حجم زیادی آب مصرف می‌کند. بسیاری از مردم این فرایند را بیش از نیاز انجام می‌دهند و آب زیادی را از دست می‌دهند. توصیه می‌شود که شستشوی معکوس (بک واش) تنها زمانی انجام شود که فشار فیلتر به‌طور قابل توجهی افزایش یافته و آب خروجی از فیلتر کدر باشد؛ همچنین این کار باید تنها تا زمانی ادامه یابد که آب خروجی شفاف شود. برای صرفه‌جویی در آب، شستشوی معکوس باید به حداقل برسد و در صورت امکان از سیستم‌های فیلتر جدید که نیاز به شستشوی کمتر دارند، استفاده شود.
یکی از راهکارهای نوآورانه، استفاده از سیستم‌های بازیافت آب فیلتر است. در این روش، آب خروجی از شستشوی معکوس به جای هدایت به فاضلاب، از طریق واحدهای فیلتراسیون سیار یا ثابت تصفیه شده و دوباره به استخر بازگردانده می‌شود. سازمان Desert Water توضیح می‌دهد که طی فرایند اُسمز معکوس، آب آلوده از استخر خارج و پس از عبور از غشاها و جداسازی مواد زائد، دوباره به استخر بازگردانده می‌شود. این روش هزینهٔ بیشتری نسبت به سیستم‌های سنتی دارد، اما در مناطق کم‌آب گزینه‌ای بسیار ارزشمند است. اقیانوس آبی، خدمات بازیافت آب استخر را ارائه می‌دهد که با استفاده از دستگاه‌های قابل حمل، عملیات را در محل انجام می‌دهند و نیاز به تخلیهٔ کامل استخر را از بین می‌برند.
تنظیم دما و محوطه‌سازی برای کاهش تبخیر آب استخر
گرمایش بیش از حد آب استخر نه تنها انرژی بیشتری مصرف می‌کند، بلکه تبخیر را افزایش می‌دهد. اگر استخر مجهز به سیستم گرمایش است، کاهش چند درجه‌ای دما به ویژه در روزهای گرم یا در زمان‌هایی که از استخر استفاده نمی‌شود، می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد. در زمستان یا شب‌های سرد می‌توان با استفاده از روکش حرارتی، گرما را حفظ کرد و مانع تبخیر شد.
محوطه‌سازی و طراحی فضای سبز نیز در کاهش تبخیر نقش دارد. کاشت درختچه‌ها و قرار دادن حصار یا دیوارهای کوتاه در اطراف استخر از وزش مستقیم باد و در نتیجه تبخیر جلوگیری می‌کند. این عناصر طبیعی و مصنوعی به عنوان بادشکن عمل می‌کنند و هم‌زمان با ایجاد سایه، دمای محیط را پایین می‌آورند. انتخاب گیاهان کم‌مصرف نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا نیاز آبی فضای سبز اطراف با وضعیت کمآبی کشور هماهنگ باشد.
تعادل شیمیایی و بهداشت آب استخر
بسیاری از مالکان استخر تصور می‌کنند که برای حفظ آب سالم باید هر سال یا هر چند ماه یک‌بار کل آب استخر را تخلیه و جایگزین کنند. این کار نه تنها هزینه‌بر است، بلکه حجم زیادی آب را هدر می‌دهد. Natare یادآور می‌شود که اگر استخر به درستی نگهداری شود، معمولاً نیازی به تخلیهٔ کامل آب از سه تا هفت سال نیست. در مورد وان‌های آب‌گرم، دورهٔ تخلیهٔ حدود سه ماه است، زیرا حجم آب کمتر است و آلودگی سریع‌تر اتفاق می‌افتد. رعایت تعادل شیمیایی آب – تنظیم pH، سطح کلر و حفظ قلیائیت – سبب می‌شود آب شفاف و سالم باقی بماند و نیازی به تعویض زودهنگام نباشد. اضافه کردن مواد ضدعفونی‌کننده مانند کلر بهتر است در هنگام غروب یا شب انجام شود، زیرا نور خورشید باعث تجزیهٔ سریع‌تر کلر می‌شود.
توجه به اثرات تبخیر بر غلظت مواد شیمیایی نیز ضروری است. در طول دوره‌های گرما، تبخیر می‌تواند سطح مواد شیمیایی را بالا ببرد و نیاز به تنظیم داشته باشد. پایش منظم و استفاده از تجهیزات اندازه‌گیری استاندارد، انتخاب مواد شیمیایی با کیفیت و مشاوره با کارشناس آب، بخشی از برنامهٔ نگهداری صحیح است. در استخرهای بزرگ، نصب سیستم‌های تزریق مواد شیمیایی می‌تواند از مصرف بی‌رویه و نوسانات بیش از حد جلوگیری کند.
استفاده از تجهیزات کم‌مصرف
علاوه بر نگهداری صحیح، انتخاب تجهیزات مناسب نیز نقش مهمی در کاهش مصرف آب و انرژی دارد. یکی از مهم‌ترین اجزا، پمپ استخر است. پمپ‌هایی که ساعت‌ها بیش از نیاز کار می‌کنند، آب را با سرعت بالا گردش داده و تبخیر و هدررفت انرژی را افزایش می‌دهند. توصیه می‌کنیم زمان کارکرد پمپ را به اندازهٔ لازم محدود کنید و از پمپ‌هایی با سرعت متغیر یا دو سرعته استفاده کنید. پمپ‌های جدید می‌توانند با تنظیم سرعت و دور موتور، در زمان‌هایی که به گردش سریع آب نیاز نیست، مصرف انرژی و تولید گرمای کمتر داشته باشند. شرکت اقیانوس آبی با ارائهٔ پمپ‌های کم‌مصرف و مجهز به سیستم کنترل هوشمند به مشتریان خود این امکان را می‌دهد که زمان و شدت کارکرد را بر اساس نیاز واقعی تنظیم کنند و با استفاده از سنسورهای تشخیص فشار، از عملکرد غیرضروری جلوگیری نمایند.
علاوه بر پمپ، انتخاب فیلترهای کارآمد و مقاوم در برابر گرفتگی نیز اهمیت دارد. فیلترهای جدید کارتریجی نسبت به فیلترهای شن و ماسه نیاز به شستشوی معکوس کمتری دارند و در نتیجه آب کمتری مصرف می‌کنند. نورگیرهای خورشیدی (سیستم گرمایش خورشیدی) نیز راهکار دیگری برای کاهش مصرف انرژی و در نتیجه کاهش تبخیر است. با استفاده از صفحات خورشیدی، آب استخر بدون سوزاندن سوخت‌های فسیلی گرم می‌شود و گرمای جذب شده توسط سیستم را می‌توان در طول شب نیز حفظ کرد.
بازیافت آب استخر
یکی از راهکارهای مطرح در حوزهٔ صرفه‌جویی، بازاستفاده از آب خروجی از استخر است. در بسیاری از کشورها، آب حاصل از شستشوی معکوس یا تخلیهٔ جزئی استخر به عنوان آب خاکستری برای آبیاری فضای سبز و چمن‌ها به کار می‌رود. Natare پیشنهاد می‌کند که آب شستشوی فیلتر یا آب تخلیه‌شده پس از حذف کلر و تنظیم pH، به عنوان آبیاری به درختان و بوته‌ها داده شود. این آب نباید به خیابان یا سیستم فاضلاب عمومی سرازیر شود؛ بلکه باید در محدودهٔ باغچه جذب شود تا از ایجاد آب‌گرفتگی در زمین همسایه‌ها جلوگیری شود. آب خروجی از استخر را می‌توان پس از گذشت ۷۲ ساعت از افزودن مواد شیمیایی، برای آبیاری گیاهان مقاوم به نمک مانند اولئاندر یا چمن استفاده کرد.
در صورت ضرورت تخلیهٔ کامل استخر، بهتر است از شرکت‌هایی که سیستم‌های بازیافت و تصفیهٔ آب دارند، کمک گرفته شود. این فناوری‌ها آب موجود را تصفیه کرده و دوباره در همان استخر یا برای مصارف دیگر قابل استفاده می‌کنند. علاوه بر صرفه‌جویی در آب، این روش‌ها باعث کاهش هزینه‌های دفع آب و مقابله با الزامات زیست‌محیطی می‌شوند. در برخی شهرهای دنیا، قوانین محلی تخلیهٔ آب استخر به خیابان و شبکهٔ فاضلاب را ممنوع کرده‌اند؛ بنابراین استفاده از سیستم‌های بازچرخانی بهترین راهکار است.
استخرها نه تنها مکانی برای تفریح و ورزش هستند بلکه بخشی از اقتصاد محلی را نیز تشکیل می‌دهند. تجربهٔ نشان می‌دهد که صنعت استخر و آب گرم میلیاردها تومان گردش مالی ایجاد می‌کند و هزاران فرصت شغلی به همراه دارد. در بسیاری از مناطق، ممنوعیت احداث یا پر کردن استخر در دوران خشکسالی اثر قابل توجهی بر صرفه‌جویی ندارد و فقط کسب‌وکارهای کوچک و کارکنان وابسته به صنعت را تحت فشار قرار می‌دهد. به جای وضع ممنوعیت‌های گسترده، سیاست‌گذاران می‌توانند مالکان استخر را به رعایت استانداردهای بهره‌وری آب، استفاده از تجهیزات کم‌مصرف و رعایت شیوه‌های نگهداری پایدار ترغیب کنند. برنامه‌های تشویقی مانند خرید روکش استخر یا نصب پمپ‌های کم‌مصرف، می‌تواند تاثیر مثبتی داشته باشد. همچنین آموزش عمومی و اطلاع‌رسانی گسترده دربارهٔ راهکارهای صرفه‌جویی، به مصرف‌کنندگان کمک می‌کند مسئولیت‌پذیرتر باشند. پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه نشان می‌دهد که ارائهٔ آموزش و راهنمایی‌های ساده نقش مؤثری در کاهش مصرف آب دارد.
جمع‌بندی
بحران آب واقعیتی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت، اما حذف کامل استخرها نیز پاسخ مناسبی نیست. استخرها نقشی مهم در ارتقای سلامت جسمی و روانی جامعه دارند و با مدیریت صحیح، می‌توانند با مصرف منطقی به فعالیت ادامه دهند. راهکارهای ارائه‌شده در این مطلب نشان داد که بخش عمدهٔ هدررفت آب به دلیل تبخیر و نشتی است و با استفاده از پوشش‌های مناسب، روش‌های تشخیص نشتی و رعایت استانداردهای نگهداری می‌توان این هدررفت را به‌طور چشمگیری کاهش داد. رعایت سطح مناسب آب و کاهش پاشیده شدن، کاهش دمای آب در فصل‌های گرم، و استفاده از بادگیرهای طبیعی و مصنوعی برای کاهش سرعت باد از دیگر اقداماتی است که تبخیر را کم می‌کند. شستشوی معکوس فیلترها باید به حداقل ممکن کاهش یافته و در صورت امکان، آب خروجی بازیافت شود. رعایت تعادل شیمیایی و عدم تعویض مکرر آب، ضمن حفظ سلامت کاربران، مانع از هدررفت می‌شود. استفاده از پمپ‌های سرعت متغیر و تجهیزات کم‌مصرف و همکاری با شرکت‌هایی مانند اقیانوس آبی که فناوری‌های جدید ارائه می‌کنند، زمینهٔ استفادهٔ پایدار از استخر را فراهم می‌کند. در نهایت، با برنامه‌ریزی صحیح، آموزش عمومی و حمایت از فناوری‌های کارآمد می‌توان استخرها را به بخشی از فرهنگ مصرف پایدار تبدیل کرد و از این فضا برای بهبود سلامت و نشاط جامعه بهره برد.
پست های مرتبط
27 مرداد 1404
ساخت استخر در تهران
4.2 (25) استخر مسکونی، استخر ورزشی، استخر ویلایی ساخت استخر در تهران تهران دارای تابستان‌هایی…
25 مرداد 1404
ساخت استخر روباز: از طراحی تا اجرا
4.7 (18) استخر ویلایی، استخر باغ، استخر مسکونی ساخت استخر روباز: از طراحی تا اجرا…
23 مرداد 1404
ساخت استخر در شمال (مازندران و گیلان)
4.7 (16) استخر ویلایی، مجتمع، هتل‌ها، مراکز تفریحی و ورزشی ساخت استخر در شمال (مازندران…
12 مرداد 1404
۱۰ مزیت استخر فایبرگلاس برای ویلای شما
4.2 (20) فصلی جدید از سرگرمی، سلامتی و آرامش ۱۰ مزیت استخر فایبرگلاس برای ویلای…
