طراحی و بهرهبرداری ایمن
طراحی و بهرهبرداری از واحد کلرزنی گازی
گندزدایی آب یکی از مراحل حیاتی در تأمین سلامت جامعه است و کلرزنی گازی بهعنوان یک روش متداول در این زمینه شناخته میشود. کلرزنهای گازی تجهیزاتی اختصاصی هستند که میتوانند کلر را بهطور پیوسته و کنترلشده به جریان آب تزریق کنند. بهعنوان مثال، در سیستمهای خلاکنترل، در صورت بروز نشتی، تنها هوا از سیستم خارج میشود و از انتشار گاز سمی کلر جلوگیری میگردد. با این حال، استفاده از کلر گازی به دلیل ماهیت خطرناک آن نیازمند رعایت دقیق نکات ایمنی و استانداردهای سختگیرانه است. شرکت اقیانوس آبی – مرجع طراحی و ساخت تأسیسات آب و فاضلاب – با ۴۵ سال سابقه، در پروژههای کلرزنی گازی مشارکت دارد و نمونهای از اجرای موفق این سیستمها در کشور است.
استفاده از گاز کلر عموما اقتصادیتر از روشهای جایگزین گندزدایی نظیر هیدروکلر (هیپوکلریت سدیم) است. خلوص ۱۰۰٪ گاز کلر به این معناست که با حجم کمتری میتوان اثر گندزدایی مشابه به دست آورد، بنابراین در تأسیسات بزرگ، کلرزنی گازی بهصرفهتر است. گذشته از این، کلر گازی بهدلیل خواص اکسیدکنندگی قوی خود، طیف وسیعی از میکروارگانیسمهای بیماریزا را به سرعت غیرفعال میکند. یکی از ویژگیهای مهم کلر گازی این است که اثر ضدعفونی آن در آب باقی میماند؛ به عبارت دیگر، مقدار باقیماندهی کلر پس از تزریق اولیه همچنان فعال است و در مسیر شبکه توزیع آب از رشد مجدد آلودگیها جلوگیری میکند. این مزایا باعث شده است کلرزنی گازی نقش ویژهای در جلوگیری از شیوع بیماریهای واگیردار آبمنش مانند وبا، اسهال خونی و تیفوس داشته باشد.
دسترسی سریع
طراحی ایمن ساختمان واحد کلرزنی
یکی از اصول نخست در ایمنی واحد کلرزنی، طراحی مناسب فضای فیزیکی آن است. مطابق استانداردهای ملی، «ساختمان واحد کلرزنی باید مستقل از دیگر واحدها و ترجیحاً همسطح زمین باشد». این ساختمان باید بهگونهای قرار گیرد که در صورت نشتی گاز کلر، راهی برای فرار گاز به فضای آزاد وجود داشته باشد و گاز وارد قسمتهای دیگر تأسیسات نگردد. ابعاد اتاق کلرزنی حداقل باید ۵ × ۴ × ۳ متر (طول، عرض، ارتفاع) باشد تا فضای کافی برای اپراتور و تجهیزات کلرزنی فراهم شود. دیوارهای این اتاق باید حداقل ۴۰ سانتیمتر ضخامت داشته و دارای عایق حرارتی مقاوم باشند تا نوسانات دما و رطوبت به سیلندرها و تجهیزات کلر آسیب نرساند. سقف اتاق نیز معمولاً شیبدار طراحی میشود تا آب باران یا برف بهراحتی از روی آن تخلیه شود و رطوبت بر روی سیلندرهای کلر باقی نماند. مصالح ساختمانی بهکار رفته باید در برابر خوردگی و آتش مقاوم باشند. بهطور کلی، اتاق کلرزنی باید از مصالح ضداسید و ضدآتش ساخته شده و دارای سازهای یکپارچه با دیوارها، کف و سقفی بدون درز باشد تا هیچ منافذ و شکافی برای نفوذ گاز وجود نداشته باشد.
از سوی دیگر، نکاتی مانند پیشبینی سیستم جمعآوری فاضلاب و حوضچه خنثیسازی نیز بسیار مهماند. در مواقع اضطراری، نشتی گاز کلر میتواند وارد لولههای آب شود، بنابراین باید سیستم فاضلاب مجزایی پیشبینی گردد. همچنین خارج از اتاق کلرزنی حوضچهای اشباع از محلول آب آهک با ابعاد حداقل ۱.۵ × ۳ × ۳ متر تعبیه میشود؛ این حوضچه طوری طراحی شده که دو سیلندر یکتنی کلر را بتوان همزمان در آن غوطهور کرد. در صورت نشت گاز، کلر وارد حوضچه شده و در آب آهک حل میشود تا غلظت آن به حد بیخطر برسد . دربهای ورودی اتاق باید از نوع لولایی و به سمت بیرون بازشونده باشند تا در شرایط اضطراری امکان تخلیه سریع فراهم گردد.
سیستمهای تهویه و ایمنی
تهویه مناسب از مهمترین عوامل کنترل غلظت گاز کلر در اتاق کلرزنی است. باید از سیستم تهویه مکانیکی اجباری استفاده شود که تمام هوای اتاق را هر ۱ تا ۴ دقیقه یکبار تعویض کند. از آنجا که گاز کلر سنگینتر از هوا است، کانالها یا دریچههای تخلیه هوا باید نزدیک کف اتاق قرار گیرند تا گاز انباشتهشده را مستقیماً به خارج از ساختمان هدایت کنند. بهعنوان مثال، میتوان در ارتفاع حدود ۲۰ سانتیمتر از کف، کانالهای مکندهای تعبیه کرد که هوا را به سمت حوضچه خنثیسازی هدایت نمایند. همچنین دمندهای در سقف نصب میشود تا هوای تازه وارد شود و جریان هوا را در فضا ایجاد کند. در درب یا دیوار خارجی واحد کلرزنی نصب یک پنجره گازبند و شفاف بسیار توصیه میشود، بهطوری که بدون نیاز به ورود مستقیم به اتاق، وضعیت کلرزن قابل مشاهده باشد.
به منظور جلوگیری از هر گونه جرقه یا ایجاد گرمای ناخواسته در فضای کلرزنی، تابلوی برق و کلیدهای روشنایی باید خارج از اتاق نصب شوند. علاوه بر این، لازم است کلیه تجهیزات الکتریکی در محیط کلرزن از جنس ضدجرقه یا حفاظتشده باشند و سیمکشیها دارای ارتبندی و فیوزهای حفاظتی مناسب باشند.
تجهیزات کلرزنی و کنترل فرآیند
درون اتاق کلرزنی، دستگاه کلرزن (کلرزن خلاکنترل) نصب میشود که شامل بخشهای زیر است: شارژر فشار (وانکوار)، روتاماتور (فلومتر) و شیر تنظیم دبی. این کلرزنها به کمک فشار آب یا خلأ عمل مکش گاز را انجام میدهند. یکی از مزیتهای کلرزنهای خلاکنترل این است که در صورت خالی شدن یک سیلندر، سیلندر خالی بهطور خودکار از مدار خارج شده و یک سیلندر پر وارد مدار میشود، بدون اینکه نیاز به تنظیم دستی یا قطع عملیات باشد. به عبارت دیگر، سوئیچ تعویض خودکار موجود در کلرزنها تضمین میکند که تأمین کلر به شکل پیوسته ادامه یابد. علاوه بر این، نصب آشکارساز گاز کلر (Gas Detector) در اطراف کلرزن و محل نگهداری سیلندرها ضروری است؛ این حسگرها در صورت تشخیص نشتی، با صدور هشدار صوتی و نوری اپراتور را مطلع میکنند. در بسیاری از پروژهها، کلرزنها را میتوان به سیستمهای کنترل خودکار متصل کرد تا غلظت کلر خروجی بر اساس دبی آب ورودی و دوز از پیش تعیینشده تنظیم شود.
نگهداری و انبار ایمن کلر
نگهداری صحیح سیلندرهای گاز کلر و سایر تجهیزات مربوطه نقش مهمی در پیشگیری از حوادث دارد. باید از سیلندرها و مخازن با مشخصات فنی استاندارد بینالمللی (مانند DOT یا ASME) استفاده شود و این سیلندرها هرگز در کنار مواد شیمیایی ناسازگار (مانند آمونیاک، اکسیژن یا روغن) نگهداری نشوند. هر سیلندر باید همیشه دارای کلاهک ایمنی مخصوص باشد و تا زمان استفاده بر روی شیر نصب باشد. عملیات اتصال و باز کردن سیلندرها باید توسط حداقل دو نفر انجام گیرد و قبل از هر بار استفاده از لحاظ نشتی و خوردگی بررسی شود. سیلندرها نباید به گونهای چیده شوند که احتمال سقوط داشته باشند؛ بنابراین استفاده از مهاربند، قفسههای مخصوص یا جرثقیل سقفی برای جابجایی آنها اجباری است.
محل انبار گاز کلر باید خشک، خنک و کاملاً تهویهشده باشد و از قرار دادن سیلندرها در زیرزمین یا کنار بازشوهای تهویه خودداری گردد. همچنین فضای زیر سیلندرها باید روی سطوح بادوام (مانند بتن) باشد تا در برابر رطوبت و آتش عایق باشد. سیلندرهای پر و خالی باید بهطور جداگانه ذخیره شده و با برچسبگذاری مشخص باشند. در انبار گاز کلر باید تجهیزات ایمنی از قبیل کپسول آتشنشانی، کپسول اکسیژن اضطراری، ماسکهای مخصوص تنفسی، چشمشوی اضطراری و تلفن تماسهای اورژانسی در دسترس قرار گیرد. بهعلاوه، نصب سیستمهای هشدار دهنده گاز و فنهای مکانیکی در انبار نیز توصیه میشود تا در صورت بروز نشت، گاز را به خارج تخلیه کنند.
آموزش و اقدامات اضطراری
آموزش کارکنان و آمادگی برای پاسخ به شرایط اضطراری از الزامات حیاتی است. تمامی پرسنل دخیل در دریافت، نگهداری و بهرهبرداری از واحد کلرزنی باید در خصوص موارد بهداشت و ایمنی، نحوه نصب صحیح تجهیزات، طریقه شناسایی و رفع نشتی گاز، تعمیر و نگهداری تاسیسات و استفاده از وسایل حفاظت فردی آموزشدیده باشند. در صورت بروز نشت گاز، باید فوراً اقدامات اضطراری اجرا شود: باز کردن فوری دربها و پنجرهها به منظور تهویه، شستن ناحیه آلوده با آب زیاد، و در صورت تماس با پوست، شستن آن با آب و صابون. قرار دادن سیلندر نشتی به صورتی که شیر نشت در بالا قرار گیرد، باعث میشود گاز به جای مایع خارج شود. توجه داشته باشید که هرگز نباید سیلندر نشتکننده را در آب غوطهور نمود، زیرا تشکیل اسید هیدروکلریک میتواند خوردگی را تشدید کرده و گاز بیشتری آزاد کند.
در محل کلرزنی باید دوشهای اضطراری و چشمشوی نزدیک ورودی قرار داده شود تا در صورت تماس تصادفی با کلر، فورا بتوان فرد را شستشو داد. همچنین وجود ماسکهای هوارسان (SCBA) و وسایل تنفسی مناسب ضروری است؛ به ویژه اگر غلظت کلر بیش از یک درصد باشد یا زمان مواجهه طولانی شود. بخاطر داشته باشید که کلر گازی سنگینتر از هواست؛ بنابراین فنهای اگزوز باید نزدیک کف اتاق نصب شوند تا گاز نشتی را به سمت پایین کشیده و به خارج هدایت کنند. پس از وقوع حادثه، باید بلافاصله با تیمهای آتشنشانی و مدیریت بحران محلی تماس حاصل کرد تا ضمن اعلام موقعیت، از راهنماییهای تخصصی بهرهمند گردید.
جمعبندی
با توجه به خطرات بالقوه گاز کلر، طراحی دقیق و بهرهبرداری مسئولانه از واحدهای کلرزنی گازی ضروری است. رعایت استانداردهای بینالمللی و ملی، بهکارگیری سیستمهای ایمنی مناسب مانند کلرزنهای خلاکنترل، آشکارسازهای نشت، تهویه مؤثر، و آموزش مستمر کارکنان میتواند از بروز حوادث احتمالی جلوگیری کند. شرکتهایی با تجربه مانند شرکت تصفیه اقیانوس آبی نشان دادهاند که استفاده از دانش فنی روز و تیمهای متخصص در اجرای پروژههای تصفیه و گندزدایی، ضامن تأمین آب سالم و ایمن برای جامعه است. در نهایت، ترکیب اصول مهندسی دقیق با توجه کامل به نکات ایمنی، موفقیت بلندمدت واحد کلرزنی گازی را تضمین میکند.
با ما تماس بگیرید: ۷۱۷۴ ۱۰۰-۰۹۱۲
پست های مرتبط
1 دی 1404
کنترل کیفیت در پروژههای تصفیه آب
4.9 (12) اهمیت و مراحل کنترل کیفیت در پروژههای تصفیه آب تأمین آب سالم، از…
17 آذر 1404
چالشهای آینده آب در ایران
4.9 (12) تحلیل و راهکارهای بهینهسازی مصرف چالشهای آینده آب در ایران آب، این منبع…
14 آذر 1404
بهینهسازی مصرف کلر در تصفیهخانههای آب و فاضلاب
4.6 (9) کاهش هزینه با حفظ ایمنی و کارایی بهینهسازی مصرف کلر در تصفیهخانههای آب…
8 آذر 1404
هیپوکلریت سدیم یا آب ژاول؛ کلرزنی تصفیه آب چگونه کار میکند؟
4.9 (10) کلرزنی برای تصفیه آب چگونه کار میکند؟ هیپوکلریت سدیم یا آب ژاول آب…
